Paang Bundok

Artikulo

Paang Bundok

Hiniling ni Dr. Jose Rizal, iniwan niya sa kanyang mga sulatin, na mailibing siya sa Paang Bundok.

Paang Bundok ang tawag sa semeteryo sa bandang hilaga ng Maynila, katabi ng sementeryo ng mga Tsino. Kilala rin ito ngayon sa bansag na Semeteryo Del Norte. Dito rin nakalagak ang labi ng mga kilalang tao ng Pilipinas. Nakalibing dito ang mga Pangulong sina Ramon, Magsaysay, Manuel Roxas, Manuel Quezon. Hanggang sa ilipat si Quezonsa kanyang museleo sa Quezon City.

Dito rin naganap ang pinakamatinding labanan sa pagitan ng mga Pilipino at Amerikano noong 1899. Ito rin ang naging lugar ng bitayan ng mga bayaning Pilipino, ng mga gerilya at mga suspetsadong kaaway ng mga Hapon noong Ikalawang Digmaang Pandaigdig. Kayat makasaysayan ding lunan ang lugar na ito.

Dito rin nakalagak ang labi ng mga bayani ng Rebolusyong 1896 hanggang sa mapaglilipat ito sa kani-kanilang mga probinsya at bayan. Kahit marami nang libingan ng mga mayayamang ginawa at tinatawag na mga “memorial parks”, nanatili pa ring libingan ng mga mahihirap ang lugar na ito.

Sa katunayan, dalawa ang sementeryong dito. Ang sementerio ng La Loma na bansag sa salitang Kastila sa paang bundok na pag-aari ng syudad ng Quezon. Ang Loma ay salitang Kastila sa burol. Samantalang ang Norte na pinatatakbo ng lunsod ng Maynila.

“Apartments” ang tawag sa mga butas sa pader na may mga libingang  patung-patong na madalas makita sa mga pelikulang Pilipino at sa mga telenovela na libingan ng mga mahihirap.Halos lahat ng pelikulang Pilipino,hindi mawawala sa eksena ang lugar na ito. Sa panahong nauso ang telenovela,pasak ang mga ito sa mga eksena lalo na sa mga pagkamatay at drama.

Dati mura ang magpalibing sa butas sa lupa. Ngunit nang magmahal ang singil sa paglilibing at pagmementena ng libing sa lupa, mas mura na ang paglilibing sa apartment.

Ang mga apartment na ito ay ang pader na nakapalibot sa sementeryo kapwa sa La Loma at sa Norte. Sa katunayan, nakalutas ito ng problema ng pagdami ng nakalibing sa lumiliit na espasyo ng dalawang sementeryo kahit na marami nang pribadong memorial parks na nagawa sa labas ng Maynila.

Ngunit kung gusto mo makita ang pagkakaiba at tatak ng mga uri, magtungo ka lang sa sementeryong ito at makikita mo ang pagkakaiba ng libingan ng mga anak-pawis at mga mayayaman. Lalo nang mga kilala at mapera at ng mga karaniwang mamamayan.

Dito nakalagak ang marami sa aming mga ninuno at mga kakilala. Ilang aktibista din ang nalibing at ipinagdalamhati naming noong Sigwa ng Unang Kwarto ng 1970. At sa tuwing maglilibing kami ng kasamang aktibista  hindi ko nalilimutang dumaan sa libingan ng aking mga kamag-anak.

Hindi ko rin nalililumutang dalawin ang Museleo ng mga Rebolusyonaryo ng 1896. Ngunit ng dumalaw ako doon bago umalis noong 1997, marami nang bayani ang nawala na doon at inilipat sa kanilang mga probinsya tulad ng ina ni Jose Rizal at si Apolinario Mabini.

Masaya ako kapag kapiling ko ang mga bayaning nagtayo ng ating bayan. Kahit man lang sa kamatayan nila, nakasama ko sila at hindi lamang binabasa.

Hindi na ako nagtatak dahil mukhang may amnesia ang mga nasa gobyerno at walang pagpapahalaga sa mga bayani. Ang dating libingan ng mga di kilalalang bayani na nasa Fort Santiago ay nilipat sa Libingan ng mga Bayani sa Fort Bonifacio. At mukhang doon pa ililibing ang diktador na si Marcos kung masusunod lamang ang mga pulitiko.

Isang simpleng libingan ang lagi kong itinuturo sa aking mga kakilala dahil itinuro sa akin ito ng aking Lolo. Ito ang batong puntod ng dakilang manunula na si Jose Corazon De Jesus na kaibigan ng aking abuelo.

Ang simpleng puntod ay nasa ilalim ng isang puno ng balite at ang kanyang tula ang nakasulat sa lapida at ang tula ay ay hinggil sa lilim ng puno.

Isang akmang obra para sa isang dakilang makata ng bayan na hanggang ngayon ay nababangit kapag inawit ang “Bayan Ko”at ang “Pakiusap”na kanyang likha.

Huling salita, bumalik tayo kay Dr. Rizal, marahil malulungkot si Rizal dahil sa akala niya dito siya malilibing. Ngunit itinago ng mga Kastila at lihim siyang inilagak sa sementeryo ng Paco, sa timog ng Maynila. Ngunit natunton ito ng kanyang mga kapatid at pagkaraan ng ilang taon, inilagaks a ilalim ng kanyang monumento ipinagawa ng mga Amerikano sa Luneta.

Patunay lamang ng lahat ng nais natin sa mundo ay hindi natin makakamit. May gagawa ibang nito para sa atin.Lalo kapag tayo ay wala sa mundo.

**********